Lueurs
2017

8 vrouwen, 8 overtuigingen,
4 verrassende dialogen

Voorwoord

We weten uit religieuze teksten zoals de Bijbel en de Koran dat vrouwen sterke voorbeelden kunnen zijn in het religieuze landschap, zoals Maria, Esther, Fatimah en zelfs de beruchte Maria Magdalena. Maar de weg naar de instituties is veel moeilijker. En we moeten eerlijk zijn: de positie van de vrouw is in een aantal religies niet altijd benijdenswaardig geweest. Toch staan vrouwen – niet alleen in de politiek, in de geneeskunde, in het onderwijs of in de ondernemerswereld – aan het spreekwoordelijke front. Ook binnen de religieuze instellingen nemen ze hun rechtmatige plaats op aan de tafel.

Bij bijna elk nieuw jaar is er wel een medium dat het zegt: “Het wordt het jaar van de vrouw!”. Ook dit jaar hoorde je het weer. Maar dit zal niet het jaar van de vrouw zijn, dit wordt de eeuw van de vrouw. Tot onze maatschappij evenwichtiger en rechtvaardiger is.

We zien het nu al. Buurtmoeders zetten jongeren op het rechte pad, jonge activistes protesteren tegen een militaire overmacht, topactrices verzamelen fondsen voor acties en rechtszaken tegen seksuele intimidatie en verkrachting. Zoals Heather zegt in deze Glimp: “Sociale uitsluiting en populistische politiek zijn geen waarden om door te geven, noch in onze maatschappij, noch in ons geloof.” U leest in dit magazine sterke gesprekken met sterke vrouwen. Want waar vrouwen verantwoordelijkheid en voorbeeldrollen opnemen, gaat het altijd beter. Time’s up.

Veel leesplezier!

Bianca Debaets, Staatssecretaris voor Gelijke Kansen

Respect hebben voor elkaars visie

Jana Peeters (vrijzinnig humanist) en Johanna Pelgrims (orthodox) hebben een klik, dat is duidelijk. Ze ontmoeten elkaar en ontdekken gaandeweg hoeveel hen bindt. “We babbelen later verder”, zegt Jana op het einde. Eerst volgt hun diepe gesprek over wederzijds respect, kritisch nadenken en samenleven in Brussel.

Bestaan er gelijkenissen tussen de verschillende overtuigingen?

Jana:
“Ik denk dat humanistische waarden in elke levensbeschouwing naar voren komen, maar niet op dezelfde manier. Bij het vrijzinnig humanisme staat kritisch denken centraal. Je moet zorgen dat je alle informatie hebt om zelf een keuze te kunnen maken. Je mag niet uitgaan van een bepaalde waarheid, gewoon omdat die je wordt opgelegd.”

Johanna:
“Kritisch denken hoort ook bij de orthodoxie, en ik beschouw mezelf eveneens als een humanist. Jezus probeerde al duidelijk te maken dat mensen niet gemaakt zijn om wetten te volgen, maar dat die wetten er zijn om hen te helpen. We moeten ervan uitgaan dat een geloof tot stand komt om een situatie te verbeteren.”

Hoe kunnen we elkaar beter begrijpen?

Jana:
“Door in dialoog te gaan. in Brussel is niemand hetzelfde, maar door gesprekken kunnen we elkaar beter begrijpen en als één gemeenschap functioneren. Je hoeft het niet eens te zijn met de visie van anderen, maar je kan er wel van leren en elkaar respecteren.”

Johanna:
“Het gevaar van moeilijkere thema’s uit de weg gaan, is dat je extremen creëert. Ik ben er voorstander van dat discussies over bijvoorbeeld geaardheid of anticonceptie heel aanwezig zijn op school en in de media. Het mag zeker niet verstopt worden omdat we er wel eens anders over zouden kunnen denken. Een levensbeschouwing is een deel van je, iedereen moet zich goed kunnen voelen met zijn of haar identiteit.”

Welke rol zie je hierin voor vrouwen?

Jana:
“Als vrijzinnig humaniste vind ik het belangrijk dat vrouwen en mannen van jongs af aan dezelfde kansen krijgen, bijvoorbeeld ook in de politiek. De voorbeeldfiguren zijn nog te vaak mannen. Aan de basis is er al veel veranderd, maar de hogere niveaus moeten volgen. Zorgen dat we zover geraken, vind ik ook de rol van vrouwen in het humanisme.”

Jana
“Je hoeft het niet eens te zijn met elkaar, maar je kan wel van elkaar leren en mekaar respecteren.”

Johanna:
“Vrouwen en mannen zijn niet identiek in de visie van de Orthodoxe Kerk, maar we zijn gelijkwaardig. We hebben bijvoorbeeld geen vrouwelijke priesters, zoals in de Protestantse Kerk. De grootste heilige is wel Maria, zij is zelfs de enige ‘Alheilige’. Theologisch gezien is er geen enkele reden waarom vrouwen die rol niet kunnen opnemen. Het gaat meer om de praktische zijde en de traditie. De apostelen waren mannen en dus zetten mannelijke priesters hun rol voort. Er is binnen de Orthodoxe Kerk ook geen vraag naar vanwege vrouwen. De reflex is misschien ook wel een beetje ‘Laat de mannen maar doen, ze doen dat goed. Wij hebben het al druk genoeg! (lacht)’”

Johanna
“Een geloof komt tot stand om een bestaande situatie te verbeteren.”
De basis van het vrijzinnig humanisme is voor Jana
“kritisch denken, openheid, dialoog en emancipatie.”
De basis van het vrijzinnig humanisme is voor Johanna
“liefde, vreugde, hoop en respect.”

Van anderen houden zoals van jezelf

Evelyne Haberfeld (joods) en Heather Roy (anglicaans) kenden elkaar niet voor hun ontmoeting, maar hebben ontdekt dat ze veel gemeen hebben. Het resultaat is een verrijkend en hartelijk gesprek met veel uitwisselingen over denkwijzen, geloofsbeleving en toekomstbeelden.

Hoe kunnen vrouwen banden smeden tussen de gemeenschappen in Brussel?

Evelyne:
“Dat is heel simpel: door ontmoetingen en activiteiten te organiseren tussen onze respectievelijke instellingen. Dat kan bijvoorbeeld een kookworkshop zijn onder vrouwen, waarbij ieder over haar geloof praat. Er is veel dat wij niet mogen eten. Het zou interessant zijn te leren welke verboden andere religies hebben.”

Heather:
“Ja, maar het is ook een structurele kwestie. Waar bevinden vrouwen zich op de politieke niveaus in onze maatschappij en in onze religies?”

Evelyne:
“Dat moet ook van ons uit komen. We leven in een maatschappij waarin we het recht hebben om voorstellen te doen en initiatieven te organiseren. Ik ben bijvoorbeeld de eerste vrouw in de bestuursraad van de Israëlische Gemeenschap in Brussel. Ik hoop dat er nog een vrouw bijkomt wanneer er een nieuw lid benoemd moet worden in de bestuursraad.”

Heather:
“Het is inderdaad ook de verantwoordelijkheid van vrouwen met een machtspositie, of het nu in de kerk of gemeenschap is. We moeten de volgende generaties vrouwen ondersteunen, opleiden en begeleiden vanuit onze eigen ervaringen. Alleen zo kunnen we verandering teweeg brengen.”

Welke goede raad uit jouw overtuiging wil je delen?

Heather:
“Ik zou zeggen: hou van God, en hou van anderen zoals je van God houdt. Het is onze liefde voor God die beïnvloedt hoe we anderen benaderen in onze maatschappij.”

Evelyne:
“Ik denk dat voor mij hetzelfde geldt. De basis van de Torah is dat je je naaste moet liefhebben zoals jezelf. Je moet eerst een connectie kunnen leggen met anderen voor je een connectie kan hebben met God.”

Wat zijn je waarden en welke wil je doorgeven aan de volgende generaties?

Heather:
“Ik ben Schotse en in Schotland zijn we erg solidair. We vinden ook dat iedereen gelijk is. In het Engels bestaat er een uitdrukking: ‘Gewone mensen kunnen buitengewone dingen doen’. Ik heb deze waarden meegekregen van mijn ouders.”

Evelyne
“Mijn vertrouwen in God is belangrijk. De term ‘emouna’, waarvan ‘amen’ afstamt, betekent ‘ik vertrouw’ in het Hebreeuws. Dat ik op God kon vertrouwen heeft me in moeilijkere momenten geholpen.”

Evelyne:
“Mijn ouders hebben me geleerd mensen te verwelkomen. Er zijn voor anderen, je waardig gedragen, eerlijk zijn, en niet bedriegen. Ik wil de volgende generatie graag ethische en humanistische waarden meegeven. Dat betekent de zoektocht naar het goede, maar ook respect voor jezelf, anderen, je ouders, oudere mensen en de natuur. Communicatie is onmogelijk als respect ontbreekt. Voor mij zit God vervat in dat alles. Deze waarden moeten doorgegeven worden aan toekomstige generaties, zelfs als er steeds minder gelovigen zijn.”

Heather
“Voor mij vindt het geloof plaats in je hart en geest.”

Heather:
“Wat respect betreft, is voor mij de interactie belangrijk, het samenleven. Het is ook nodig om een beter begrip te hebben van hoe we leven in Brussel. Een leven met God, met hoop, en met de mogelijkheid tot gelijkheid. Een leven dat inclusief is. Ik denk dat onze maatschappij vandaag dat helemaal niet is. Er is veel armoede, sociale uitsluiting en populistische politiek. Dat zijn geen waarden om door te geven, noch in onze maatschappij noch in ons geloof.”

Welke rol speelt het geloof in je dagelijks leven?

Evelyne:
“Mijn geloof maakt enkel deel uit van mijn privéleven. Ik vind dat religie, het geloof, niet noodzakelijk als een vlag moet gedragen worden in de openbare ruimte. Mijn professioneel leven speelt zich af aan de Université Libre de Bruxelles, het huis van het vrije onderzoek. Iedereen is er heel tolerant, maar religie is er niet op z’n plaats. Dat stoort me niet. Ik ben op religieus niveau actiever in mijn persoonlijke omgeving.”

Heather:
“Het is een interessante vraag, omdat mijn werk in Brussel erin bestaat het christelijk geloof voor te stellen in het sociaal-politiek domein. Ik werk dus dagelijks met het Europees Parlement en de Europese Commissie, voor een vereniging die sociale cohesie wil stimuleren. Alleen is de basis het christelijk geloof. Het maakt dus deel uit van zowel mijn persoonlijk als professioneel leven.”

De basis van het jodendom is voor Evelyne
“de liefde voor God, liefde voor je naasten, openheid, familie, respect voor tradities en sociale rechtvaardigheid.”
De basis van het anglicisme is voor Heather
“geloof in Jezus Christus, liefde voor anderen en God, hoop en barmhartigheid.”

Deel zijn van een groter verhaal

“Liefde, dat heb ik al veel gezegd he?” Joke De Waele (katholiek) weet waarin ze gelooft. Anne Kooi (protestants) voegt eraan toe: “Een van de kritieken op religie is het verwijt dat we uitgerekend de mooiste menselijke kwaliteit, namelijk liefde, projecteren op God. Alsof we ´liefde´ buiten onszelf plaatsen. Die waarschuwing wil ik meenemen, maar ik zie geloven juist als aansporing om liefde te geven zonder iets terug te verwachten.” Twee sterke vrouwen maken elkaar wijzer.

Welke rol speelt het geloof in je dagelijks leven?

Joke:
“Mijn geloof omvat alles wat ik doe en wie ik ben. Als jongerenpastor ben ik professioneel al veel bezig met mijn geloof, maar het is belangrijk dat ik er voor mezelf ook in mijn vrije tijd in investeer. Ik heb het geloof persoonlijk ontdekt toen ik een moeilijke periode doormaakte. Toen ik zo diep zat, heb ik het geloof als een houvast aangegrepen, los van mijn interesse. Het heeft ervoor gezorgd dat ik helemaal ben opengebloeid, en dat ik ben kunnen worden wie ik wou zijn. Dat is hét moment geweest waarop ik uit de put ben gekropen.”

Anne:
“Als predikant is mijn werkleven ook gewijd aan het geloof. Je merkt dat je gevoelens als mens veel ups en downs kennen, maar dat daaronder een soort basislijn loopt van aanvaarding. In de loop van mijn leven is die basislijn alleen maar sterker geworden. Je mag leven in het vertrouwen dat God er altijd voor je is, dat je deel uitmaakt van een verhaal dat groter is dan jezelf. Op bepaalde beslissende momenten was door mijn geloof ook duidelijk welke kant ik uit moest gaan. Op die manier is het ook een gids.”

Joke
“Het risico van te traditioneel te denken is dat alles verstart.”

Jullie hebben beiden een functie binnen respectievelijk de katholieke en protestantse Kerk. Hoe ervaren jullie de rol en positie van vrouwen in religie en maatschappij?

Joke:
“Ik schrik van de ideeën die ook jonge mannen en vrouwen soms nog hebben. Binnen de kerk heb ik er persoonlijk soms wel moeite mee dat vrouwen geen gewijde ambten kunnen bekleden. Ik was bijvoorbeeld zelf graag priester geweest. Het risico van te traditioneel te denken is dat alles verstart, maar het houdt me niet tegen me thuis te voelen in de katholieke kerk. Ik denk wel dat vrouwen én mannen nog een gezamenlijke strijd voor de boeg hebben om een vrouw echt de vrijheid te geven haar leven te leiden zoals ze dat wil.”

Anna
“Je mag leven in het vertrouwen dat God er altijd voor je is.”

Anna:
“In mijn kerk ben ik volkomen vrij mijn doelstellingen te bereiken, maar tegelijkertijd besef ik dat ik als vrouw deel ben van een grotere context. Er wordt in onze kerk wel gezegd dat God de grote emancipator is. Het wordt vaak niet zo begrepen, maar emancipatie is een boodschap die je wel degelijk in de Bijbel kan lezen, van volkeren of groepen die het recht tot leven in eigen handen leren nemen. Als je kijkt naar de situatie van vrouwen nu in de context van Brussel, hebben we nog een strijd te leveren.”

Welke basiswaarden deelt elk geloof?

Joke:
“Ik hoop dat liefde de basis is voor alles. Er zijn mensen die het volgen van regels of ethisch denken eerder als grootste kern van hun geloof zien. Voor mij is het liefhebben van God, elkaar en de wereld het belangrijkste dat we kunnen doen. Met iemand die liefde ook hoog in het vaandel draagt, deel ik dus een groot stuk van mijn geloof. Hoop is een tweede element, omdat je jezelf toevertrouwt aan iets waarvan je niet zeker bent. Ik zie nog aspecten die we delen, zoals de zorg voor naasten. Liefde zit daar wel overal in. Geloof is ook een inspiratiebron voor je levenswijze en ik denk dat je zo naar anderen toe moet gaan. Het is de bril waardoor je naar de wereld kijkt.”

Anna:
“Zo zie ik het ook. Geloof, hoop en liefde hebben een heel positieve, maar ook een kritische invulling, namelijk dat je een beetje loskomt van eigenliefde, hoop voor je eigen situatie, of geloof in jezelf. Wat in veel religies belangrijk is, en zeker ook in het protestantisme, is de zorg voor mensen die het minder goed hebben dan jezelf. Hoop voor de toekomst betekent dat je hoopt op een rechtvaardige en vreedzame wereld waarin de problemen van onze tijd worden opgelost, zoals armoede en de opwarming van de aarde. Instaan voor je naasten is de invulling van de liefde die je zelf eerst ontvangen hebt.”

Joke:
“Is het ook niet een dankbare houding die je aanneemt? Mensen kunnen inderdaad heel mooie dingen doen, maar misschien moeten we dankbaar zijn dat we zo kunnen zijn voor elkaar.”

De basis van het katholicisme is voor Joke
“God, liefde, gemeenschap, universeel heil.”
De basis van het protestantisme is voor Anne
“God, Bijbel, kritische visie, barmhartigheid.”

Bijdragen aan de samenleving

In het laatste inspirerende gesprek, leren Lydia Lehmann (evangelisch protestants) en Delphine Laroche (moslima) elkaar beter kennen. En wat blijkt? Ze waarderen de punten die ze gemeen hebben evenveel als de vlakken waarop ze verschillen. Het is net dat respect en die verdraagzaamheid die een open samenleving mogelijk maken.

Welke waarden hebben je ouders je meegegeven?

Delphine:
“Familie, respect en eerlijkheid horen bij de belangrijkste waarden. Openstaan voor anderen, en andere culturen en religies ook. Mijn ouders hebben me geleerd nieuwsgierig te zijn, in de goede zin van het woord: anderen en hun levensstijl leren kennen. Onze manier van leven is niet altijd de beste. Ik denk dat deze grote openheid van geest heel belangrijk is geweest in mijn opvoeding.”

Lydia:
“Ik denk eerst en vooral aan de liefde voor God en je naasten. Dat sluit aan bij wat jij zegt: interesse tonen voor anderen. Je respectvol, open en beschikbaar opstellen naar hen toe, en niet altijd je eigen belangen laten voorgaan. Je kunnen verplaatsen in andere mensen en hen deel maken van je eigen leven. Je beloften nakomen is voor mij ook essentieel. Dat hebben mijn ouders me geleerd en het is een deel van mijn persoonlijkheid geworden.”

Leef je als vrouw het leven dat je wil?

Lydia:
“Ja, ik apprecieer de vrijheid in onze maatschappij enorm. Het is wel lang niet altijd evident: als vrouw word je niet op dezelfde manier behandeld. Mijn beroep, pastoor, is nog een sterk mannelijke functie. Dat betekent dat je je moet bewijzen en tegen de stroom in moet zwemmen, wat vermoeiend kan zijn. Natuurlijk ben ik daarin vrij, niemand gaat me tegenhouden. Het vraagt echter wel energie en tijd om op het juiste spoor te blijven. Het geloof motiveert me om in die richting verder te gaan en mezelf open te stellen voor verandering. Ik zie het als mijn persoonlijke relatie met Jezus, een Jezus die vrouwen met respect behandelde. Het geloof geeft me de vrijheid om te leven zoals ik wil, wat heel belangrijk is voor me.”

Lydia
“Voor mij is het geloof geen abstract concept, maar echt een persoonlijke relatie met God.”

Delphine:
“Ja, ik heb in mijn studies en spirituele ontwikkeling veel kunnen realiseren in alle vrijheid. Het is niet altijd vanzelfsprekend familie en werk te combineren als vrouw, maar ik word voor beide geholpen. Het is waar dat we de neiging hebben te denken dat gelijkheid tussen mannen en vrouwen een verworven recht is in België. Ik denk dat, los van haar geloof, elke vrouw te maken heeft met bepaalde moeilijkheden en soms meer moet vechten om zich te bewijzen. Het gebeurt regelmatig dat ik een van de weinige vrouwen in het gezelschap ben in mijn professionele omgeving (de Moslimexecutieve van België). Ik heb ongetwijfeld soms meer obstakels, maar ik heb ook het geluk dat ik word ondersteund. De moslimgemeenschap evolueert in de goede richting en biedt steeds meer plaatsen aan vrouwen aan. Op het niveau van functies binnen het geloof zullen vrouwen binnenkort ook predikant kunnen worden. Dat is een grote stap vooruit. Het is heel positief voor de gemeenschap en de maatschappij in zijn geheel. En ik zal er zijn om hen te ondersteunen.”

Welke goede raad wil je vanuit jouw geloof delen?

Delphine:
“Ik denk aan een passage uit de Koran: ‘Geen dwang in religie.’ Voor mij moeten geloof en het praktiseren ervan keuzes zijn. Het is ondenkbaar dat je een geloof onder dwang belijdt. En onze keuzes moeten evenmin aan anderen opgedrongen worden. Het moet steeds met respect gebeuren.”

Delphine
“Wat ik onze kinderen echt wil inprenten, is dat er veel meer overeenkomsten zijn tussen de verschillende religies en overtuigingen dan we denken.”

Lydia:
“Jezus zegt in de Bijbel: ‘Alle dingen die je wil dat mensen voor jou zouden doen, moet je ook voor hen doen’. Dat wordt vaak fout geïnterpreteerd: ‘Doe niet bij anderen wat je niet wil dat zij bij jou doen’. Jezus gaat eigenlijk verder. Het gaat niet over geen kwaad doen, maar over het zoeken naar het goede in de andere, over de eerste stap zetten.”

De basis van de islam is voor Delphine
“reflectie, de dialoog met God, openheid, het delen. Jezelf herbronnen om anderen te kunnen benaderen.”
De basis van het evangelisch protestantisme is voor Lydia
“een persoonlijke maar ook gemeenschappelijke overtuiging, een authentiek geloof dat leeft, actueel en dynamisch blijft, en de zaken in vraag blijft stellen.”